Dîmenên qada şer a herî bilind a dinyayê cara ewil ji hêla AAyê va hatin kişandin

Dimenen jiyana eskeri ya li herema Siachena ku di navbera salen 1984-2003yan da li wir pevçün qewimin lewra dibejine "qada şer a heri bilind ya dinyaye" ya ku li dora we lütkeyen nezi 8 hezar metroyi bilind hene ü wir di navbera Pakistan ü Hindistane da şer heye cara ewil di çapemeniya navneteweyi da ji hela AAye va hat kişandin.

Herem li segoşeya Pakistan, Çin ü Hindistane da bi temami ji çiyayen qeşa ü bi berfe peçayi pek te ü bi Qeşaya Siachena ku ji 70 kilometroyi firehtir e pişti cemseran seyemin qeşaya heri mezin le heye. Herem ji ber we weki "cemsera seyemin" te binavkirin.

Pakistan ü Hindistan ji ber ku qeşa dewama Keşmira biniqaş e li ve hereme heq idia dikin.

Dema ku herdu arteşan siparişa melzemeyen eskeri dan heman firmaye şer derket

Li gor peymana di sala 1949an da ya ku Xeta Kontrole ya li Keşmire hat diyarkirin a di navbera herdu welatan da hakimiyeta qeşaye bi daxuyaniya "Ji Xeta Kontrole ber bi bakur va" hat diyarkirin ü ev yek ji ji hela herdu welatan va cuda hat şirovekirin.

Hindistan dibeje ku Qeşaya Siachene dive bi awayeki ku di nav sinoren we da bimine xet seransere Çiyayen Saltoroye ber bi bakur va biçe, Pakistan ji idia dike ku qeşa dive bi awayeki ku di nav sinore Pakistane da bimine seransere Derbasoka Qerequrume be.

Welat ji ber ve li hev nakin ü biryar dan ku esker bişinin heremen ku heta 1984an le esker tunebün. Arteşa Hindistane pe hesiyabü ku arteşa Pakistane ji sipariş daye firmayeke İngiliz a ku je ra melzemeyen eskeri yen ku di hewaya sar da ten bikaranin, tedarik dike ü operasyona ewil da destpekirin.

Pakistane bersiv da ve hemleya arteşa Hindistane ü li ser ve li herema ku weki "bane dinyaye" te qebülkirin şereki nehatiye ilankirin derket.

Di encama şer da Hindistane ji se paran du pare kontrola Qeşaya Siachene xist bin kontrola xwe ü Qeşaya Baltoroye ji ket bin kontrola Pakistane.

Esker ji bo ku bigihejin cihe peywira xwe çendi rojan dimeşin

Pişti şere Siachene gelek lütke ketin deste arteşa Pakistane. Ji we roje vir va herdu welat ji eskeran dişinin heremen bin kontrola xwe da ü wan deran cihen eskeri ava dikin.

Arteşa Pakistane deriyen qereqolen li Siachene ü jiyana eskeri ya wir cara ewil ji AAye ra vekir. Revebire Weşana Zimanen Dinyaye ye AAye Mehmet Ozturk, nüçegihanen İslamabade yen AAye Behlul Çetinkaya ü İslamuddin Sajid bün nüneren ewil en çapemeniye yen ku çavderiya jiyana eskeri ya li herema Siachene kirin.

Filoya firokeyan a li bajare Skarduya eyaleta Gilgit-Baltistana li bakure Pakistane ew cih e ku firokeyen ku ji bi gihaştina herema Siachene le bi ci dibin, xurek, xwarin, melzemeyen eskeri ü hewcedariyen din li wir kom dibin.

Qereqolen eskeri ü lütkeyen bin kontrola arteşa Pakistane da ji wir bi firen niv saeti dest pe dike ü di navbera biqasi 3 hezar metro ü 6 hezar metroyi da bi dehan qereqol hene.

Eskeren ku li wan qereqol ü cihen çavderiye peywirdar in ji ji reya ku ji Skarduye heta Baltoro ü Siachene diçe da bi wesayiten ku heta gunde dawin diçe bi rewitiyeke bi qasi 5 saetan diçin ü ji we pe va dimeşin.

Esker ji bo ku bigihejin qereqolen li bilindahiya 6 hezar metro zedetir e ji meheke zedetir dimeşin.

Li qereqolan bi sedan tupen oksijene

Li hemü qereqolen ku ji avahiyen prefabrik en gilover en ku dibejine "İglo" ü du kes te da dikarin biminin yan ji ji avahiyen kevirin pek te da heri kem doxtoreki eskeri ü bi sedan tupen oksijene hene. Di firokeyen ku ten wir da ji ji bo pilot ü rewiyan tupen oksijene hene.

Her eskeren di arteşa Pakistane da mecbür in ku seransere peywira xwe heri kem careke 21 an ji 30 rojen xwe li hereme derbas bikin.

Zivistane germahiya hewaye dikeve heta 50 pile bin sifire

Eskeren li hereme peywire dikin daxuyaniya xwe ya ji bo nüçegihane AAye da gotin ku zivistane germahi dikeve 50 pile bin sifire da ü ji ber pükeye pisten qereqol ü firokeyan di bin berfe da diminin. -